ओमर सईद सुटणार का? - भाग ३

डॅनियल पर्लच्या अपहरण आणि खून प्रकरणामध्ये ओमर सईदला अटक झाली होती. त्या अपहरण आणि खून नाट्याचा मुहूर्त या दहशतवाद्यांनी "उत्तम" साधला होता. रिचर्ड आर्मिटेज यांनी - एक तर तुम्ही आमच्या सोबत या नाही तर आमच्या विरोधात लढा - विरोधात जाण्याचे ठरवलेच तर पूर्ण पाकिस्तान बेचिराख करून टाकू म्हणून धमकी दिल्यावर मुशर्रफना बर्‍या बोलाने "दहशतवाद विरोधातील लढाई" मध्ये ९/११ नंतर अमेरिकेसोबत उतरावे लागले होते. सत्तेवर आल्यावर मुशर्रफ औपचारिक अमेरिका भेटीला गेले नव्हते. युनोच्या बैठकीनिमित्ताने ते तिथे दोन वेळा जाऊन आले होते. पण ती पूर्ण अर्थाने राजनैतिक भेट नव्हती. अशी भेट जेव्हा ठरवण्यात आली तेव्हा म्हणजे ७ ऑक्टोबर २००१ नंतर पाकिस्तान अमेरिकेचा लढाईमधील मित्र झाला होता. साहजिकच मुशर्रफ हे पाकिस्ताननेच पोसलेल्या दहशतवाद्यांचे एक नंबरचे शत्रू झाले होते. अमेरिकेने मुशर्रफ यांना भेटीचे औपचारिक आमंत्रण दिले तेव्हा दहशतवाद्यांनी डॅनियल पर्लचे अपहरणनाट्य घडवून आणले होते काय? मुशर्रफ ज्या भेटीची आतुरतेने वाट पाहत होते त्या भेटीदरम्यान त्यांची पत ढासळवण्यासाठीच जणू अपहरणनाट्याचा मुहूर्त साधला गेला. २३ जानेवारीला अपहरण झाले तेव्हा कोणालाच शंका आली नसावी. 

१ फेब्रुवारी रोजी डॅनियलचा शिरच्छेद करण्यात आला. असे म्हणतात की ओमर काही सहजासहजी आयएसआयच्या ताब्यात हजर झाला नव्हता. त्या आधी पाकिस्तानने त्याच्या नातेवाईकांना ताब्यात घेतले होते. या दडपणाखाली ओमर ५ फेब्रुवारी रोजी ओमर सईद आपल्या आय एस आय हॅण्डलरकडे हजर झाला. ९ फेब्रुवारी रोजी मुशर्रफ यांनी पर्लच्या अपहरणाचे खापर भारतीय गुप्तचरांवर फोडले. एफबीआयच्या मदतीने आम्ही मागोवा घेतला तेव्हा एक भारतीय केंद्रीय मंत्री आणि दोन खासदार फोनवरून पर्लच्या संपर्कात करत असत अशी माहिती आपल्याकडे असल्याचा दावा पाकिस्तानी पोलिसांनी केला होता. लागलीच दुसर्‍या दिवशी १० फेब्रुवारी रोजी टाईम मॅगेझिनने वृत्त छापले की ९/११ च्या हल्लेखोरांना ओमरने एक लाख डॉलर्स पाठवले होते. असोसिएटेड प्रेसनेही अशीच बातमी ह्या दिवशी छापली. एक आठवडा आयएसआयच्या ताब्यात राहिल्यानंतर ओमरला १२ फेब्रुवारी रोजी लाहोर शहरात पाकिस्तानी पोलिसांच्या हवाली करण्यात आले. तिथून त्याला देशाच्या राजधानीत आणले गेले. दुसर्‍याच दिवशी मुशर्रफ अध्यक्ष बुश यांना व्हाईट हाऊसमध्ये भेटणार होते. १४ फेब्रुवारी रोजी ओमरला कोर्टात सादर करण्यात आले. त्याच्यासाठी अभूतपूर्व सुरक्षाव्यवस्था लावली गेली होती. डोक्यावर एक शाल टाकून चेहरा झाकण्यात आला होता. पण कोर्टात प्रवेश करताच पोलिस नको नको म्हणत असतानाच त्यांना न जुमानता ओमरने शाल काढून टाकली. त्यामुळे पोलिस गोंधळले. प्रॉसिक्यूटर कोर्टाकडे रिमान्ड मागत असतानाच ओमरने कोर्टाला विनंती केली की मला काही स्टेटमेंट द्यायचे आहे. अर्थात कोर्टाला त्याला परवानगी द्यावी लागली. त्यावेळपर्यंत पर्लचे अपहरण झाले आहे एवढीच कबूली पाकिस्तानने जाहीरपणे दिली होती. पण ओमरने कोर्टात सांगितले की माझ्या माहितीनुसार पर्ल जीवंत नाही. त्याने कोर्टाला असेही सांगितले की यामध्ये माझी काही मते आहेत. अमेरिकेच्या गरजेच्या तालावर पाकिस्तानने का नाचावे असे मला वाटते. मला १२ फेब्रुवारी रोजी अटक झाली नसून मी ५ फेब्रुवारीपासून सरकारच्या ताब्यात आहे असेही ओमर म्हणाला. ही बाब पाकिस्तान सरकारने अमेरिकनांपासून लपवली होती. पर्लसंबंधी बातम्या तोवर बाहेर येऊ दिल्या गेल्या नव्हत्या. आपल्या कोर्टामधल्या निवेदनामुळे मुशर्रफ अडचणीत येतील याची पूर्ण कल्पना सईदला होती. दौर्‍याआधी पर्लला जिवंतपणी संकटातून बाहेर काढण्यात पाकिस्तान सरकारला अपयश तर आलेच होते पण निदान दौरा संपेपर्यंत तरी पर्लच्या खुनाची खबर बाहेर येऊ नये म्हणून ते धडपडत होते. सईदने कोर्टातच असे निवेदन दिल्यामुळे सरकार अडचणीत आले. सरकारतर्फे ओमरच्या विधानाचा इन्कार करण्यात आला. मुशर्रफ सरकार आणि दहशतवादी यांच्यामधील घनिष्ठ आणि गुंतागुंतीच्या संबंधांविषयी सर्व जग त्यातून सावध झाले. 

ज्या मुजाहिदिनांना पाकिस्तानने पोसले आणि जनतेमध्ये त्यांच्याविषयी हिरोईझम जोपासला त्यांच्याच विरोधात आणि त्यांनाच खतम करण्यासाठी पाकिस्तान सरकार व मुशर्रफ शत्रू नंबर एक अमेरिकेशीच हातमिळवणी करतात हे जनतेच्या पचनी पडले नव्हते. आपल्या पहिल्या वहिल्या औपचारिक दौर्‍यामध्ये मुशर्रफना अमेरिकेकडून काश्मिर प्रश्नावर मध्यस्थी करण्याचे आश्वासन मिळवायचे होते जेणेकरून आपण अमेरिकेशी दोस्ती का केली हे जनतेला पटवता यावे असा हेतू त्यात होता. अमेरिकनांशी बोलताना पाकिस्तानमध्ये या हातमिळवणीला किती विरोध आहे हे सिद्ध करण्यासाठी मुशर्रफनी अपहरण प्रकरण वापरले व आपले काम अजिबात सोपे नाही हे अमेरिकनांना पटवून देण्याचा प्रयत्न केला. 

ओमरला कोर्टात सादर केल्यानंतर तिथे आश्चर्यकारक घडामोडी झाल्या होत्या. न्यायाधीशाने विचारले की पर्लचे अपहरण वगळता यांच्यावर कोणते आरोप पोलिसांना करायचे आहेत? त्यावर प्रॉसिक्यूटर म्हणाले की हा एक जिहादी आहे - याने काश्मिरमध्ये कारवाया केल्या आहेत. त्यावर कोर्ट म्हणाले की जिहादी असणे हा गुन्हा नाही तर तो इस्लामचा एक अविभाज्य भाग आहे. यावर ओमरने सांगितले की पाकिस्तान सरकार मला व मी त्यांना चांगले ओळखतो. अपहरण प्रकरणात सरकारचा सहभाग नाही केवळ माझा आहे. सरकार वा त्याच्या कोणत्याही यंत्रणेने मला हे कृत्य करण्यास सांगितले नव्हते. या प्रकरणातील माझा हा सहभाग योग्य असो वा नसो.  यावेळपर्यंत पाकिस्तान सरकार अमेरिकेला आश्वासन देत होते की पर्ल जीवंत आहे आणि आम्ही त्याला तुमच्याकडे सुपूर्द करू. ओमरच्या कबूलीने त्यावर पाणी फिरले होते. 

मुशर्रफ यांना अमेरिकेकडून तगडा पैसा उकळायचा होता आणि भारताला काश्मिरप्रश्नी खिजवायचे होते. यासाठी अमेरिकेचे मन जिंकणे महत्वाचे असल्यामुळे भारतीय संसदेवर हल्ला करणार्‍या जैश ए महंमद या संघटनेवर १२ जानेवारी पाकिस्तानने बंदी जाहीर केली होती. आपली भूमी दहशतवादी कारवायांकरता वापरू देणार नाही असे आश्वासन अमेरिकेला देणे त्यांना अनिवार्य झाले होते तेव्हा ही बंदी आली. जैशचे बॅंक अकाऊंटही बंद झाले. तसेच अमेरिकेने शिक्षण व्यवस्था सुधारा - मदरसांवर निर्बंध घाला म्हणून आग्रह धरल्यामुळे काही पावले उचलावी लागली होती. आता अपहरण प्रकरण सुद्धा जैश वर ढकलायच्या प्रयत्नात पाकिस्तान सरकार होते. पण अपहरणामध्ये जैशचा कितपत हात होता? IC 814 विमानाच्या अपहरण प्रकरणी भारताने मौलाना मासूद अजहर आणि ओमरला सोडले होते. तोच धागा पकडून पाकिस्तान सरकार आता ओमरही जैशचाच सदस्य असल्याची बतावणी करत होते. पण त्यात तथ्य नव्हते. खरा डाव वेगळाच होता. 

मासूद अजहरबरोबर मुक्तता झाली तरी ओमर सईद काही त्या संघटनेमध्ये काम करत नव्हता. काश्मिरमध्ये त्याने केलेल्या अमेरिकन नागरिकाच्या अपहरणामध्ये तो हरकत उल अन्सार तर्फे काम करत होता असे निदर्शनास आले होते. अन्सार ही संघटना हुजी अथवा हरकत उल जिहाद अल् इस्लामी व हरकत उल मुजाहिदीन (हुम) यांच्या विलीनीकरणातून बनली होती. (भविष्यात अन्सारचे नवे नाव हरकत उल मुजाहिदीन झाले. अल फरान ही त्यांची उघड वावरण्याची संघटना बनली व तिच्यातून जैश जन्मली होती). या संघटनेवर पाकिस्तान सरकारने बंदी घातलेली नव्हती. ओमर शेख आणि या संघटनेच्या सख्याविषयी माहिती बाहेर आली तर हरकतवर देखील बंदी आणावी लागेल या भीतीने पाकिस्तान सरकार ओमर हा जैशचाच सदस्य असल्याची बतावणी करत होते. पंजाब प्रांताचे गृह सचीव व निवृत्त ब्रिगेडियर एजाज शाह यांच्याकडे ओमर शरण गेला होता. आय एस आय तर्फे हुजी आणि हुमच्या नियंत्रणाचे काम ह्याच एजाज शाह यांच्या हाती होते. 

नवलाचा भाग असा की पाकिस्तानी पोलिसांच्या हाती येणारे पुरावे आणि पाकिस्तान सरकार जी कथा सांगू पाहत होते त्यामध्ये महदंतर होते. ज्या पद्धतीने पर्लचे अपहरण केले गेले त्या मध्ये आणि हुजीच्या कार्यशैलीमध्ये साम्यस्थळे मिळत होती. अपहृत माणसाच्या मानेची शीर कापून त्याला ठार मारणे व त्याचा शिरच्छेद करणे ही पद्धती हुजी वगळता भारतात अफगाणिस्तानात वा काश्मिरात कार्यरत असलेल्या कोणत्याही अन्य संघटना वापरत नसत. पर्ल ज्याच्या प्रथम संपर्कात आला तो बहावलपूर निवासी मुहमद हाशीम कादिर उर्फ आरिफ हा हुमचा सदस्य होता. आणखी एक आश्चर्य असे होते की जानेवारी ३० तारखेच्या आसपास आयएसआयने हुमचा एक सदस्य रियाझ बसरा नामक इसमालाही ताब्यात घेतले होते. पुढे हा रियाझ बसरा म्हणे पळून जात असता मारला गेला असे दाखवले गेले. मग बसरा आणि ओमरच्या कथेमध्ये काही सामाईक भाग आहे काय असा प्रश्न उपस्थित होतो. आणि सईदला जीवित ठेवणे गरजेचे होते पण बसराला मात्र मारून टाकावे लागले असे तर नाही ना? तसे असेल तर का? 

ओमर पाकिस्तानी पोलिसांच्या ताब्यात आहे म्हटल्यावर अमेरिकेने त्याला आपल्या ताब्यात द्यावे म्हणून पाकिस्तानला कळवले होते. आपल्याला एक्स्ट्राडाईट करतील या भीतीने ओमरने आपल्या पत्नीतर्फे कोर्टात अर्ज केला व आपल्याला अमेरिकेच्या ताब्यात देऊ नये म्हणून विनंती केली होती. त्यावर सरकार पक्षातर्फे पाकिस्तानी कायद्याच्या विरोधात असे पाऊल पाकिस्तान सरकार उचलणार नाही असे कोर्टाला आश्वासन देण्यात आले. मुशर्रफ यांनी अमेरिकेला कळवले की ओमरवरील खटला प्रथम पाकिस्तानात चालेल त्यानंतर त्याला तुमच्या ताब्यात द्यावे किंवा नाही हा निर्णय घेतला जाईल. ज्या ब्रिटनचा ओमर जन्माने नागरिक होता ते ब्रिटन आणि जिचा नागरिक मारला गेला ती अमेरिका दोघेही यावर चुप का बसले हा गूढ सवाल असला तरी ओमरच्या बाबतीतल्या अनेक रहस्यांचा उलगडा त्याच प्रश्नांच्या उत्तरातून होऊ शकतो.